Artikel JAKIM

MURTAD BUKAN HAK ASASI

Mohd Aizam Mas’od

Caw. Aqidah

Bah. Penyelidikan JAKIM

Malaysia adalah sebuah Negara Islam. Perkara 3(1) Perlembagaan Persekutuan

memperuntukkan bahawa Islam ialah agama bagi Persekutuan, tetapi agama-agama

lain boleh diamalkan dengan aman dan damai di mana-mana bahagian Persekutuan.

Perkara 11 Perlembagaan pula memperuntukan “Tiap-tiap orang adalah berhak

menganuti dan mengamalkan ugamanya dan tertakluk kepada fasal (4)

mengembangkan ugamanya”. Daripada peruntukan ini jelas orang Islam berhak

menganuti dan mengamalkan agamanya, iaitu Islam sebagai cara hidup mereka.

Fasal (4) menyebut undang-undang boleh dibuat untuk mengawal atau menyekat

pengembangan apa-apa i’tiqad atau kepercayaan agama lain terhadap umat Islam.

Ini bermakna Islam di Malaysia bukan seperti Pancasila di Indonesia. Menurut prinsip

Pancasila tiada satu agama pun berhak memonopoli kehidupan rakyat. Ia berbeza

dengan Islam di Malaysia yang telah diberikan hak dan kedudukan istimewa oleh

perlembagaan. Dalam pada itu Islam tidak pula menyekat hak kebebasan

mengamalkan agama bagi penganut lain. Bagaimanapun itu tidak bermakna

kebebasan tersebut adalah mutlak kerana ia masih tertakluk kepada Perkara 11 (4)

iaitu supaya tidak menyebarkannya di kalangan umat Islam. Dalam bab lain,

kebebasan hak asasi manusia juga dijamin oleh Perlembagaan di bawah Bahagian

Dua. Namun ia tertakluk pula kepada syarat-syarat tertentu seperti ketenteraman

awam, kesihatan awam dan moral yang merupakan hak ramai.

Di peringkat antarabangsa, perjuangan menuntut hak asasi menjadi suatu agenda

suci. Malah sudah menjadi lebih suci daripada kesucian agama anutan

pendokongnya sendiri. Hak asasi manusia mulai mendapat tempat rasmi di arena

antarabangsa melalui Perisytiharan Hak Asasi Manusia Sejagat 1948 (PHAMS

1948). Perisytiharan tersebut dipelopori oleh Pertubuhan Bangsa-bangsa Bersatu

yang keahliannya terdiri daripada kebanyakan negara-negara merdeka di dunia.

Antara komuniti dunia terkuat yang mendokong perjuangan hak asasi ialah

masyarakat Eropah sehingga mereka telah memaktubkan Konvensyen Eropah

mengenai Hak Asasi dan Kebebasan Asasi 1950 yang mempunyai kuasa mengikat

dari segi undang-undang terhadap negara anggota Komuniti Eropah.

Keghairahan dunia Barat dalam memperjuangkan hak asasi menyebabkan mereka

lupa bahawa di sana ada hak yang dicabuli. Umat Islam adalah antaranya. Beberapa

perkara di dalam PHAMS 1948 ditolak oleh umat Islam kerana hak asasi mereka

untuk mengamalkan agama digugat. Antaranya Perkara 16 (1) yang berbunyi, “Men

and women of full age, without any limitation due to race, nationality or religion, have

the right to marry and to found a family. They are entitled to equal rights as to

marriage, during marriage and at its dissolution”. Bagi penganut Islam perkara ini

sudah tentu bertentangan dengan syariat Islam yang telah menentukan hukumhakam

berkaitan perkahwinan. Begitu juga Perkara 18 berbunyi, “Everyone has the

right to freedom of thought, conscience and religion; this right includes freedom to

change his religion or belief, and freedom, either alone or in community with others

and in public or private, to manifest his religion or belief in teaching, practice, worship

and observance”.

Bagi Islam, Perkara 18 tidak boleh diterima kerana telah mencabuli hak asasi umat

Islam dalam beragama. Islam menetapkan tujuan (maqsad) syariah yang pertama

iaitu memelihara agama. Sekiranya umat Islam dibenarkan keluar dan masuk agama

sesuka hati, ini bermakna hak umat Islam untuk memelihara agamanya telah

dicabuli. Hukum Islam juga menetapkan bahawa keluar agama atau murtad

merupakan suatu jenayah berat yang perlu diadili dan dihukum. Ini kerana,perbuatan

keluar agama melibatkan kepentingan umum iaitu maruah agama dan umat Islam

sendiri. Ia bukan sekadar hak individu.

Jangan pula ada pihak yang mendakwa Islam telah menyanggah hak kebebasan

individu untuk memilih agama. Bukankah PHAMS 1948 itu juga diasaskan atas dasar

menjaga kepentingan umum melebihi hak individu? Jika hak individu dibiarkan

bermaharajalela, apa gunanya lagi kerajaan-kerajaan di dunia menggubal undangundang.

Bukankah undang-undang itu dibentuk untuk menyekat kebebasan individu

yang ditafsirkan oleh undang-undang sebagai salah? Malah terdapat satu klausa

khas di dalam PHAMS 1948 iaitu Perkara 29 yang menyebut bahawa, “setiap orang

tertakluk hanya kepada batasan seperti yang ditentukan oleh undang-undang

semata-mata bagi tujuan menjamin pengiktirafan dan penghormatan yang

sepatutnya terhadap hak-hak dan kebebasan orang lain dan untuk mendekati

keperluan-keperluan sepatutnya bagi akhlak, ketenteraman awam dan kebajikan

umum dalam suatu masyarakat yang demokratik”.

Begitu juga Islam. Perundangan Islam telah menetapkan bahawa murtad adalah

suatu kesalahan dan ia tidak boleh disenaraikan di bawah hak asasi individu! Ia

adalah soal doktrin agama yang suci. Tidakkah penganut agama lain juga akan

tersinggung apabila terdapat di kalangan mereka yang melanggar kepercayaan

agama sendiri?

Fenomena ini tidak sukar sekiranya semua pihak sama ada umat Islam atau bukan

Islam saling memahami antara satu sama lain. Jika tidak, mereka akan saling

menyalahkan agama lain atas dasar melanggar prinsip hak asasi manusia. Dalam

konteks Malaysia, Seksyen 4(4), Akta Suruhanjaya Hak Asasi Manusia Malaysia

1999 (Akta 597), memperuntukkan bahawa rujukan harus dibuat kepada PHAMS

1948 setakat yang tidak berlawanan dengan Perlembagaan Persekutuan. Oleh itu,

Perkara 3(1) Perlembagaan Persekutuan yang menentukan bahawa Islam ialah

agama bagi persekutuan, disokong pula dengan Perkara 121(1A) yang menyebut,

“Mahkamah-mahkamah yang disebutkan dalam Fasal (1) –mahkamah Sivil- tidaklah

boleh mempunyai bidang kuasa berkenaan dengan apa-apa perkara dalam bidang

kuasa mahkamah Syariah”, haruslah dihormati dan difahami oleh semua pihak.

Justeru itu amat menghairankan apabila masih kelihatan individu atau pertubuhan

yang mendesak supaya diberi kebebasan untuk keluar daripada Islam kononnya ia

diberi kebebasan oleh Perlembagaan Negara. Sedangkan mereka telah memahami

bahawa ‘murtad’ adalah satu kesalahan jenayah menurut syariat Islam.

Sememangnya menurut Perkara 18, PHAMS 1948 menetapkan bahawa manusia

bebas memilih dan menukar agamanya pada bila-bila masa. Bagaimanapun ini

bercanggah dengan syariat Islam yang telah diberi kedudukan istimewa oleh

perlembagaan. Bagi Islam soal pemeliharaan agama amat penting bagi menjamin

keharmonian negara dan masyarakat. Orang yang meninggalkan Islam dianggap

meruntuhkan negara dan masyarakat Islam secara kolektif.

Seperkara lagi yang perlu difahami, tidak timbul isu pelanggaran hak asasi sekiranya

hukuman Islam dikenakan terhadap orang Islam yang murtad. Ini kerana perilaku

murtad yang dikenakan hukuman hanyalah murtad yang diisytiharkan dan diketahui

oleh khalayak. Menurut al-Buti andaikata kemurtadannya didiamkan atau tidak

didedahkan kepada orang lain, maka hukuman di dunia tidak boleh dikenakan

kerana kaedah umum yang diamalkan oleh pemerintah Islam ialah bertindak

berdasarkan pandangan zahir, manakala urusan batin diserahkan kepada Allah SWT

yang akan membalasnya di akhirat kelak. (al-Buti, Sa`id Ramadhan, Dr. (2004),

Hurriyah al-Insan fi Zill `Ubudiyyah Li-Allah. Damsyik: Dar al-Fikr, hal. 85)

Hal seperti ini sebenarnya bukanlah sesuatu yang luar biasa kerana fenomenafenomena

murtad boleh berlaku bukan sahaja dalam bentuk lazim difahami orang

seperti seseorang menganggap Islam yang dianutinya sudah tidak diyakininya lagi.

Malah ia juga berlaku dalam pelbagai bentuk lain seperti yang disebut oleh pemikirpemikir

Islam. Antaranya muslim yang memberikan hak penentuan hukum (alhakimiyyah)

dan perundangan kepada selain Allah. Membenci sesuatu sistem yang

ada dalam Islam. Melihat hukum-hukum ciptaan manusia sebagai yang terbaik dan

hukum-hukum syariat sebagai ketinggalan zaman. Melebihkan sistem yang lain ke

atasnya atau menyamakannya. Mempersendakan sesuatu yang datang daripada al-

Qur‘an dan al-Sunnah, atau syiar Islam. Mencela keperibadian Rasulullah SAW.

Menghalalkan apa yang diharamkan Allah SWT atau sebaliknya dan lain-lain lagi

(`Ulwan, `Abdullah Nasih, Dr.(1988), Hurriyah al-I`tiqad fi al-Syari`ah al-Islamiyyah.

Kaherah: Dar al-Salam, hal. 78-95; Ahmad Rasyad, Dr. (1998), Hurriyah al-`Aqidah fi

al-Syari`ah al-Islamiyyah. Kaherah: Itrak li al-Nasyr al-Tawzi`, hal. 334-339)

Bila mana kemurtadannya diwar-warkan kepada orang ramai dan diiklankan

kepercayaan barunya kepada khalayak, ia sekaligus telah mengisytiharkan serangan

berbentuk pemikiran (al-harb al-fikriyyah) ke atas Islam dan aqidahnya. Tindakan

tersebut boleh menimbulkan atau menanam bibit keraguan dalam hati orang ramai

yang masih menganut Islam. Ketika ini, tindakan murtad perlu dilihat bukan dari segi

hak peribadinya untuk menukar agama, tetapi dari aspek adanya unsur “hirabah’’,

iaitu serangan terhadap dasar-dasar agama yang menjadi tonggak utama kerajaan

Islam. Lantaran itu, langkah-langkah perlu diambil bermula dari proses memberi

penjelasan bagi merungkai keraguannya, meminta supaya bertaubat dan berakhir

dengan pelaksanaan hukuman bunuh atas dasar “hirabah’’ (al-qatlu hirabatan)

sekiranya ia tetap berdegil mempertahankan pendiriannya untuk murtad. Ertinya

murtad dibunuh bukan atas kekufuranya, tetapi atas dasar hirabah. (al-Buti, 2004:

85-87).

Ini jelas berdasarkan ayat 33 surah al-Ma‘idah bermaksud: “Sesungguhnya balasan

bagi orang yang memerangi Allah dan Rasul-Nya dan melakukan fasad (kerosakan)

di muka bumi ialah sama ada dibunuh atau disalib atau dipotong tangan dan kakinya

secara bersilang atau dibuang negeri...”. Walaupun ayat ini difahami oleh

kebanyakan ulama sebagai ayat untuk menghukum penjenayah rompak dan samun,

tetapi tidak dinafikan bahawa perbuatan murtad secara terang-terangan adalah salah

satu daripada perbuatan memerangi Allah dan Rasul-Nya. Maka terdapat ulama

Salaf yang berpendapat hukum bunuh si murtad itu juga diambil daripada ayat ini,

selain hadith-hadith sahih lain yang bertindak sebagai penghurai. Antara yang

berkata demikian ialah Abu Qilabah dan lain-lain. (Lihat Ibn Rajab al-Hanbali, Jami`

al-`Ulum wa al-Hikam, hal. 32; juga Dr. Yusuf al-Qaradawi (1993), Malamih al-

Mujtama` al-Muslim Allazi Nansyuduhu, Kaherah: Maktabah Wahbah, hal. 41)

Bagaimanapun, mutakhir ini terdapat pula kes-kes murtad yang berpunca daripada

perceraian, kejahilan dan lain-lain yang dikatakan bersifat peribadi. Antara yang

menggemparkan negara iaitu apa yang diputuskan oleh Mahkamah Tinggi Syariah

Pulau Pinang pada 8 Mei 2008 yang membenarkan seorang mualaf iaitu Siti Fatimah

Tan Abdullah keluar daripada Islam. Siti Fatimah mendakwa dia memeluk Islam

hanya untuk berkahwin dengan seorang rakyat Iran bernama Ferdoun Ashanian.

Namun dia tidak pernah sekali-kali mengamalkan ajaran Islam malah masih

mengekalkan amalan agama asalnya, Buddha. Peguam bela Siti Fatimah, Ustaz

Ahmad Jailani menyifatkan permohonan yang dibuat oleh Siti Fatimah itu, bukan

permohonan keluar Islam, tetapi permohonan dalam menentukan status agamanya,

adakah Islam atau tidak. Walau apapun hujah yang diputuskan oleh mahkamah, kita

tetap menghormati keputusan tersebut atas dasar menjunjung prinsip keadilan.

Namun persoalan tetap timbul di kalangan bukan Islam, adakah Islam pada hari ini

telah mengiktiraf murtad sebagai satu kebebasan hak asasi manusia?

Dalam hal ini, ada baiknya kita merujukkan kes ini, dengan apa yang berlaku di Mesir

baru-baru ini. Senarionya tidak jauh berbeza. Ia berlaku apabila badan kehakiman

Mesir telah meminta fatwa daripada Universiti al-Azhar berkenaan permohonan

bekas penganut Kristian Koptik yang masuk Islam hanya untuk kepentingan peribadi,

seperti ingin berkahwin buat kali kedua atau menceraikan isteri (yang mana ditegah

menurut agama mereka), dan setelah tujuannya tercapai ia murtad dan kembali ke

agama asal.

Justeru itu, Universiti al-Azhar melalui Ketua Lajnah Fatwa al-Azhar, Syeikh Abdul

Hamid al-Athrash telah mengeluarkan fatwa rasmi bahawa orang bukan Islam yang

memeluk Islam untuk kepentingan peribadi, lalu ia murtad setelah kepentingannya

tercapai, telah melakukan suatu jenayah besar, yang tidak boleh dibiarkan. Sesiapa

yang murtad, maka wajib baginya menerima hukuman syar’i, sesuai dengan batasbatas

yang ditetapkan jumhur ulama, setelah yang berkenaan diminta bertaubat. Jika

ada yang mengatakan bahawa hal ini bertentangan dengan ‘prinsip kebebasan

beragama’, maka pandangan itu tertolak, kerana Islam tidak memaksa sesiapa jua

untuk memeluk agama ini.

Syeikh al-Athrash juga memperingatkan bagi sesiapa yang berkeinginan untuk

memeluk Islam, dia perlu mempelajari Islam dengan baik dan memiliki tekad yang

kuat, kerana setelah menjadi muslim, dia tidak lagi dibenarkan murtad. Fatwa ini juga

secara tidak langsung menunjukkan Syeikh al-Azhar telah menarik kembali

kenyataannya yang mengatakan tiada hukuman bagi bukan Islam yang masuk Islam

lalu murtad kembali. Fatwa Syeikh al-Azhar itu dikaitkan dengan tekanan-tekanan

yang diterima beliau ekoran desakan daripada pertubuhan-pertubuhan sivil serta

para aktivis hak asasi manusia. Ini sekaligus menunjukkan bahawa al-Azhar tidak

pernah sekali-kali mengorbankan hukum syarak atas apa jua alasan yang diberikan.

(http://www.alarabiya.net/articles/2008/01/19/44427.html)

Fatwa al-Azhar ini jelas menunjukkan bahawa para ulama Islam sentiasa konsisten

mengatakan bahawa murtad adalah satu jenayah dan si murtad wajib dihukum.

Walaupun fatwa tersebut tidak menyebut bentuk hukumannya, apa yang pasti